Przeglądając rankingi najlepszych filmów dwudziestego pierwszego wieku, które każdy powinien obejrzeć, można natrafić na film “Pianista” polskiego reżysera Romana Polańskiego. Jest to niesamowita opowieść o pianiście na tle tragicznych wydarzeń. Mało kto jednak wie, że pierwowzorem bohatera filmu jest wybitny polski pianista i kompozytor Władysław Szpilman. Życie i twórczość Władysława Szpilmana obfitowały w szereg tragicznych i niesamowitych wydarzeń. W naszym artykule na stronie iwarsaw.eu opowiemy o biografii najwybitniejszego warszawskiego pianisty i kompozytora, któremu udało się pokonać wszystkie trudności i nie utracić swojej duszy – muzyki.
Wczesne lata i pierwsze doświadczenia muzyczne
Władysław Szpilman urodził się 5 grudnia 1911 roku w Sosnowcu w żydowskiej rodzinie Samuela i Edwardy Szpilmanów. Rodzina była duża: Władysław miał brata i dwie siostry.
Od chwili narodzin dzieci Edwarda Szpilman (matka) wychowywała je w miłości do muzyki i twórczości. To właśnie matka nauczyła Władysława Szpilmana gry na fortepianie. Widząc talent przyszłego kompozytora i pianisty, rodzice Szpilmana postanowili nauczać syna profesjonalnej sztuki muzycznej.
Władysław Szpilman z powodzeniem ukończył Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina w Warszawie. Jego nauczycielem był wybitny Aleksander Michałowski. Po ukończeniu studiów Władysław Szpilman wygrał stypendium w Berlińskiej Akademii Muzycznej. Utalentowany chłopak nie wahając się wyjechał do Berlina, by studiować pod okiem Artura Schnabla i Franza Schrekera.
Władysław Szpilman wrócił do Warszawy w 1933 roku. W rodzinnym mieście uczył się gry na fortepianie u Aleksandra Michałowskiego.
Swoją karierę sceniczną Szpilman rozpoczął w 1932 roku, kiedy to utworzył duet muzyczny ze słynnym skrzypkiem Bronisławem Gimplem. W tym czasie uważany był za jeden z najpopularniejszych w Warszawie. Setki warszawiaków przychodziły, by posłuchać gry dwóch utalentowanych kompozytorów. W 1935 roku Władysław Szpilman zaczął samodzielnie tworzyć muzykę. Jego pierwszą kompozycją była piosenka „Kiedy kochasz się w dziewczynie”. Skomponował ją specjalnie do komedii muzycznej “Kot”. Autorem tekstu był Emanuel Szlechter.
W tym samym czasie Władysław Szpilman rozpoczął pracę w Polskim Radiu. Jego kompozycje zaczęły być słyszane w całej Polsce. Praca w radiu przyniosła mu uznanie i sławę, jednak pracował tam do wybuchu II wojny światowej.
Twórczość pianisty w czasie okupacji
Do 1939 roku Władysław Szpilman tworzył muzykę symfoniczną oraz tworzył kompozycje do różnych polskich filmów. Przed wybuchem wojny Szpilman koncertował także z najsłynniejszymi polskimi skrzypkami. Swój ostatni koncert w radiu Władysław Szpilman zagrał 23 września 1939 roku. Później polskie radio przestało działać, a Szpilman stracił pracę.
Na początku 1940 roku rodzina Szpilmanów trafiła do warszawskiego getta. Był to początek czarnego okresu dla wybitnego pianisty i kompozytora, który został niezasłużenie pozbawiony praw i możliwości. Rodzina Szpilmanów mieszkała niedaleko getta, więc nie wyprowadzała się ze swojego domu. Ich spokojne życie zostało jednak w jednej chwili przerwane, a Władysław Szpilman zmuszony był odpowiadać nie tylko za swoje życie, ale także za życie swoich bliskich.
Mieszkając w getcie, Władysław Szpilman dostał pracę w kawiarni, gdzie grał na fortepianie. Zarobione pieniądze przeznaczał na jedzenie dla swojej rodziny. Praca ta nie była jednak gwarancją bezpieczeństwa dla Szpilmanów.
Cudowne uratowanie pianisty
Dzień 16 sierpnia 1942 roku był dla Szpilmanów przełomowy. To był dzień, w którym rodzina została poddana selekcji. Władysław, jego rodzice i siostra zostali uznani za niezdolnych do pracy. Z tego powodu znaleźli się na liście osób przeznaczonych do wysłania do obozu koncentracyjnego w Treblince. 19 sierpnia cała rodzina Szpilmanów została wysłana do punktu przejściowego.
Zaczęto ładować wszystkich do pociągu, ale w ostatniej chwili żydowski policjant Itzhak Heller wypchnął Władysława z tłumu i umożliwił mu ucieczkę. Itzhak Heller znał Szpilmana, podziwiał jego talent i nie pozwoliłby, aby legendarny pianista i kompozytor zginął w obozie koncentracyjnym. To był ostatni raz, kiedy Władysław Szpilman widział swoją rodzinę. Zdezorientowany, przerażony i przygnębiony Władysław Szpilman znalazł się na skraju życia i śmierci.
Władysław Szpilman został sam. Aby zarobić na życie, Władysław podjął pracę jako robotnik budowlany. Jednak przed nim było jeszcze kilka selekcji, których wybitny pianista cudem uniknął. Każda z selekcji mogła być dla Szpilmana ostatnią, ale przed śmiercią uchronili go nie tylko ludzie, ale i los.
Deportacje Żydów nasilały się. W 1943 roku Władysław Szpilman został zmuszony do ucieczki z getta, by ratować swoje życie. Przed powstaniem warszawskim Władysław ukrywał się u swoich przyjaciół, którzy pracowali z nim w Polskim Radiu. Władysław Szpilman ukrywał się w różnych mieszkaniach, musiał regularnie zmieniać miejsce pobytu i zachowywać się jak najbardziej niepozornie. Jedną z jego kryjówek było mieszkanie w samym centrum Warszawy. W czasie Powstania Warszawskiego Władysław Szpilman ukrywał się na strychu, choć jego przyjaciele nalegali, by uciekł z epicentrum wydarzeń.
12 sierpnia, podczas aktywnych działań wojennych, został podpalony budynek, w którym przebywał Władysław Szpilman. Będąc na poddaszu, Władysław mógł udusić się od dymu. Próbował jednak otruć się środkami nasennymi. I znów cudem Szpilman ocalał bez uszczerbku.
Władysław Szpilman był jednym z nielicznych mieszkańców Warszawy, którzy przeżyli powstanie w centrum miasta. Wybitny pianista, cierpiąc z powodu głodu i zimna, nadal ukrywał się w zniszczonych domach i szpitalach.
W takich warunkach Władysław Szpilman przeżył aż do listopada, kiedy to odnalazł go niemiecki oficer Wilhelm Hosenfeld. Również tym razem szczęście spotkało Szpilmana: oficer ukrył wybitnego pianistę na poddaszu jednego z budynków. Pozostał on tam aż do opuszczenia Warszawy przez Niemców. Wilhelm Hosenfeld potajemnie przynosił Szpilmanowi jedzenie, ratując mu w ten sposób życie.
Działalność kompozytora po II wojnie światowej
Po II wojnie światowej Władysław Szpilman wrócił do polskiego radia i pracował w nim przez dwadzieścia lat. W tym czasie założył orkiestrę i był inicjatorem różnych konkursów i festiwali muzycznych. Władysław Szpilman wznowił działalność koncertową i dawał koncerty w całej Europie i Polsce. Od 1947 roku Szpilman występował w duetach z wybitnymi kompozytorami, z którymi odbył również tournée po świecie.
W 1962 roku Władysław Szpilman założył kwintet fortepianowy. Do 1986 roku grupa prowadzona przez Szpilmana dała ponad dwa tysiące koncertów na całym świecie. Występy Szpilmana zostały nagrane, przepisane, opublikowane i rozpowszechnione we wszystkich zakątkach świata. Władysław Szpilman jest również autorem ponad tysiąca piosenek i kompozycji, skomponował ponad pięćdziesiąt piosenek dla dzieci oraz muzykę do filmów i radia.
Najwybitniejsze dzieła Władysława Szpilmana
Oprócz kompozycji muzycznych Władysław Szpilman pisał własne wspomnienia, w których opisał wszystkie swoje przeżycia. Zostały one wydane w 1946 roku pod tytułem „Śmierć miasta”. W 1998 roku świat ujrzał wznowienie – “The Pianist: The Extraordinary and True Story of One Man’s Survival in Warsaw 1939-1945”. Książka ta została przetłumaczona na trzydzieści osiem języków. W 2002 roku na ekranach kin pojawił się film Romana Polańskiego “Pianista”, uznawany za jeden z najlepszych filmów dwudziestego pierwszego wieku.
